ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΣΥΜΠΑΝΤΑ

α τον δρ. Ντάνιελ Τζάκσον και τον συνταγματάρχη Τζακ Ο’Νιλ ήταν απλό: αρκούσε να διασχίσουν μια «αστροπύλη», για να φτάσουν σε έναν άλλο γαλαξία ή ακόμα και σε ένα άλλο σύμπαν. Όμως ο Τζάκσον και ο Ο’Νιλ ήταν απλώς οι πρωταγωνιστές στην ταινία επιστημονικής φαντασίας Stargate (1994). Ωστόσο πολλοί επιστήμονες είναι πεπεισμένοι ότι θα μπορούσαν στ’ αλήθεια να υπάρχουν σύμπαντα «παράλληλα» με το δικό μας. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι έχουν βρει την απόδειξη: ένα τεράστιο χάσμα στην κατανομή της ύλης στο σύμπαν. Ίσως πρόκειται για το αποτύπωμα ενός παράλληλου κόσμου που «άγγιξε» το σύμπαν μας τη στιγμή που γεννιόταν.

Η ανακάλυψη του κενού, που βρίσκεται σε απόσταση 8 δις ετών φωτός από εμάς, στον αστερισμό του Ηριδανού, έγινε τον Αύγουστο του 2007 και ανακοινώθηκε από μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Λόρενς Ρούντνικ, αστρονόμο στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότας (ΗΠΑ).

Θάλασσες ραδιοκυμάτων
Ο Ρούντνικ χρησιμοποίησε τα δεδομένα του Very Large Array του National Radio Astronomy Observatory στο Νέο Μεξικό (ΗΠΑ) και του Sloan Digital Sky Survey, που πραγματοποιεί την πιο λεπτομερή ανασύνθεση της θέσης των γαλαξιών στο σύμπαν.

Αυτό που εξέπληξε αμέσως τους ερευνητές είναι οι διαστάσεις της «τρύπας». «Είναι πολύ μεγάλη, για να εξηγηθεί με τους τωρινούς κοσμολογικούς νόμους», δήλωσε ο Ρούντνικ. Οι πιο αποδεκτές θεωρίες υποστηρίζουν ότι τα κενά που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο δημιουργήθηκαν αμέσως μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, όταν το σύμπαν ήταν μια καυτή «σούπα» όπου εναλλάσσονταν περιοχές υψηλής και χαμηλής ενέργειας, που άλλαζαν με το πέρασμα του χρόνου. Αυτές οι διακυμάνσεις ενέργειας μεγιστοποιήθηκαν από μια περίοδο ταχύτατης διαστολής, που ονομάστηκε «πληθωρισμός». Στις πιο πυκνές περιοχές δημιουργήθηκαν οι γαλαξίες, στις λιγότερο πυκνές τα κενά.

Οι διακυμάνσεις του αρχέγονου σύμπαντος αποτυπώθηκαν, αν και με έμμεσο τρόπο, στην κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου, τη θάλασσα ραδιοκυμάτων που διαπερνά όλο το διάστημα. O δορυφόρος WMAP της NASA παρατήρησε μια αφύσικη περιοχή σε αυτή την ακτινοβολία, που αντιστοιχούσε ακριβώς στην περιοχή όπου βρίσκεται το μεγάλο κενό: εκεί η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από το μέσο όρο (περίπου -270οC). Είναι η συνέπεια μιας από τις αρχικές διακυμάνσεις; Ναι, σύμφωνα με το Standard Model, τη θεωρία που έχουμε υιοθετήσει για την επεξήγηση της γέννησης και της εξέλιξης του σύμπαντος. Όμως η πιθανότητα μιας τέτοιας διακύμανσης είναι στατιστικά πολύ χαμηλή. Τι δημιούργησε τότε αυτή την ανωμαλία;

Αναμφισβήτητο σημάδι
Σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες το σημάδι στην κοσμική ακτινοβολία είναι το αναμφισβήτητο αποτύπωμα της παρουσίας άλλων συμπάντων πέρα από τα όρια του δικού μας. Οι ειδικοί έφτασαν σε αυτό το συμπέρασμα με βάση τη σύγχρονη θεωρία χορδών, που έχει ως στόχο τη συνένωση όλων των θεμελιωδών δυνάμεων της φυσικής και βασίζεται στο δεδομένο ότι όλα τα βασικά δομικά συστατικά της ύλης, από τα κουάρκ ως τα ηλεκτρόνια, αποτελούνται από μικροσκοπικές παλλόμενες χορδές. Η θεωρία χορδών προβλέπει ότι το σύμπαν μας, δηλαδή αυτό που βλέπουν τα τηλεσκόπιά μας, δεν είναι το μοναδικό που μπορεί να υπάρχει. Σύμφωνα με υπολογισμούς, θα μπορούσαν να υπάρχουν 10500 σύμπαντα... ένας τεράστιος αριθμός, πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό των ατόμων στο σύμπαν μας (που ισούνται με 1080).

Πέρα από τον ορίζοντα
Όμως πού βρίσκονται αυτά τα σύμπαντα; Πέρα από το ορατό όριο του κόσμου, υποπτεύονται οι επιστήμονες. Τα τηλεσκόπιά μας φτάνουν μόνο σε ένα περιορισμένο τμήμα ολόκληρου του σύμπαντος, αυτό που υπάρχει μέσα σε αυτόν τον ορίζοντα. Τα όργανά μας δεν μπορούν να δουν πιο πέρα, απλώς γιατί το φως όσων υπάρχουν πιο πέρα δεν είχε το χρόνο για να φτάσει σε εμάς. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις.

Το σύμπαν θα μπορούσε να διαστέλλεται έτσι όπως είναι επ’ άπειρον. Κι όμως, όπως λένε ορισμένοι κοσμολόγοι, θα μπορούσε να επεκτείνεται σε μια σχετικά ευρεία περιοχή, για να αλλάξει στη συνέχεια δομή.

Θα μπορούσαν να υπάρχουν, πέρα από την ορατή σφαίρα των οργάνων μας, άλλα σύμπαντα με διαφορετικούς φυσικούς νόμους, όπου, για παράδειγμα, το φως θα είναι πιο αργό ή πιο γρήγορο ή όπου οι ηλεκτρικές δυνάμεις είναι πιο ασθενείς ενώ οι πυρηνικές πιο έντονες ή το αντίστροφο. Σε αυτούς τους παράλληλους κόσμους, δε θα μπορούσαν να υπάρχουν τα άτομα όπως τα γνωρίζουμε εμείς, όμως θα μπορούσαν να υπάρχουν άλλες δομές που δε φανταζόμαστε καν.

Δεσμός φάντασμα
Η «επαφή» ανάμεσα στο σύμπαν μας και έναν από αυτούς τους «παράλληλους» κόσμους πρέπει να δημιούργησε το μεγάλο κενό που μέτρησε ο Ρούντνικ και την τρύπα στην κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου. Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στους δύο κόσμους πρέπει να συνέβη σε μια συγκεκριμένη αρχέγονη κατάσταση, από όπου γεννήθηκαν το σύμπαν μας και τα άλλα σύμπαντα. Και αυτό πρέπει να δημιούργησε ένα είδος δεσμού φάντασμα ανάμεσα στους δύο κόσμους, ένα δεσμό που ακόμα και σήμερα τους επιτρέπει να αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλο ακόμα και από μακριά.

Αντιβαρύτητα
Η επαφή με το παράλληλο σύμπαν άφησε, λοιπόν, ένα σημάδι που είναι ορατό ακόμα και σήμερα: παρήγαγε μια απωθητική αντιβαρυτική δύναμη (ένα φαινόμενο που προβλέπεται από τη θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν), η οποία οδήγησε στην αραίωση της ύλης και έκανε πιο δύσκολη τη δημιουργία των γαλαξιών. Και αυτό συμφωνεί τέλεια με την ανακάλυψη ενός μεγάλου κενού, με διάμετρο περίπου 900 εκατομμύρια έτη φωτός.

Σύμφωνα με τον Τόμο Τακαχάσι, φυσικό στο Πανεπιστήμιο της Σάγκα στην Ιαπωνία, το γιγαντιαίο κενό που ανακαλύφθηκε πρόσφατα πρέπει να έχει ένα «δίδυμο αδελφό» στο διαμετρικά αντίθετο σημείο του ουρανού, στο νότιο ημισφαίριο, γιατί η επαφή ανάμεσα στα δύο σύμπαντα πρέπει να τα δόνησε, κατά μία έννοια, σαν να ήταν η μεμβράνη ενός τύμπανου: αν χτυπήσουμε κάποιο σημείο της μεμβράνης, δημιουργείται μια δόνηση που αντανακλάται και στο αντίθετο σε σχέση με το κέντρο σημείο.

Σύμπαντα σε όλα τα νούμερα
Όλα αυτά θα μπορούσαν επιτέλους να εξηγήσουν γιατί στο σύμπαν μας γεννήθηκε η ζωή και η ευφυΐα. Πολλοί επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι θα ήταν αρκετό να αλλάξουμε ελάχιστα τις φυσικές σταθερές (όπως την ταχύτητα του φωτός και το ηλεκτρικό φορτίο του ηλεκτρονίου), για να καταστρέψουμε τις ευνοϊκές συνθήκες που οδήγησαν στην ανάπτυξη της ζωής. Γιατί, τότε, αναρωτιούνται πολλοί, οι νόμοι της φυσικής είναι αυτοί που είναι, σαν να έχουν προγραμματιστεί από μια ανώτερη ευφυΐα; Ο βιολόγος Τσαρλς Πάντιν έδωσε μια εξήγηση κατά τη δεκαετία του ’70: υπάρχουν άπειρα σύμπαντα, σε καθένα από τα οποία οι φυσικές σταθερές λαμβάνουν διαφορετικές τιμές. Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι κάποιοι κόσμοι επιτρέπουν την ύπαρξη πλασμάτων όπως είμαστε εμείς. «Θα ήταν σαν να πηγαίναμε σε ένα κατάστημα με ρούχα που έχει μεγάλη ποικιλία: δεν πρέπει να μας εκπλήξει το γεγονός ότι θα βρούμε ένα ρούχο που μας ταιριάζει γάντι», εξηγεί ο Μάρτιν Ρις, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ (Αγγλία) και θιασώτης της θεωρίας του πολυσύμπαντος.

Θα τα δούμε ποτέ;
Αν όμως υπάρχουν στ’ αλήθεια τα παράλληλα σύμπαντα, θα μπορέσουμε ποτέ να τα φτάσουμε; Ίσως ναι, τουλάχιστον τα πιο κοντινά σε εμάς. «Θα μπορούσαν να αποκαλυφθούν στο απώτερο μέλλον, σε εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, όταν φτάσει σε εμάς το φως τους», λέει ο Ρις. «Όμως θα μπορούσαν να υπάρχουν σύμπαντα τελείως διαφορετικά από το δικό μας. Θα μπορούσαν να είναι τμήμα ενός απέραντου και αιώνιου πολυσύμπαντος, από το εσωτερικό του οποίου προκύπτουν καινούριες περιοχές, που γίνονται καινούρια σύμπαντα, με ορίζοντες που δεν κρύβει ποτέ ο ένας τον άλλο».

Όλες οι πιθανότητες
Οι πιθανότητες είναι σχεδόν ατελείωτες: «Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι οι βασικές σταθερές, όπως η βαρύτητα, μπορούν να πάρουν όλες τις πιθανές τιμές, συνεπώς μπορούμε να υποθέσουμε την ύπαρξη συμπάντων που ακολουθούν ζωτικούς κύκλους πολύ διαφορετικής διάρκειας», λέει ο Ρις. «Κάποια, όπως το δικό μας, θα μπορούσαν να διαστέλλονται για πολύ περισσότερα από 10 δις χρόνια, άλλα θα μπορούσαν να έχουν γεννηθεί νεκρά ή να κατέρρευσαν πολύ σύντομα. Σε κάποια ίσως να μην υπήρχε βαρύτητα, σε άλλα ίσως να ήταν τόσο ισχυρή ώστε να συνέτριβε οποιοδήποτε αντικείμενο ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να μπορέσει να εξελιχθεί σε πλήρη οργανισμό. Κάποια άλλα θα μπορούσαν να έχουν διαφορετικό αριθμό διαστάσεων από τις τρεις που γνωρίζουμε εμείς».

Θα μπορούσαν, τέλος, να συμβούν όλες οι πιθανότητες που είναι συμβατές με τους φυσικούς νόμους. Σίγουρα πολύ περισσότερες από αυτές που μπορούμε να αντιληφθούμε με τους «μόλις» 100 δις νευρώνες του εγκεφάλου μας.